Армян театры

Армения театры – грек және рим театрларымен қатар еуропалық үлгідегі әлемдегі ең көне театрлардың бірі.

Ежелгі армян театры

Біздің дәуірімізге дейінгі 1 мың. ж, құл иеленушілік қоғам дәуірінде батырлардың ерліктерін жырлаумен байланысты ата-бабалар культінен, өліп, қайта тірілген Гисане-Ара сұлу құдайға арналған жерлеу рәсімдері, салт-дәстүрлері, армян трагедиялық театры. «Дзайнарку-гусандар» және «Вохбергактар» пайда болды. Ежелгі армян әзіл-сықақ театры Гисане-Ара культімен де байланысты, актерлері «катакергактар» және «катака-гусандар» болған құнарлылық құдайы «Анахит» құрметіне көктем мен баканалияны тойлаумен байланысты». Армян кәсіби театры армян эллиндік монархиялары тұсында пұтқа табынушылық трагедиясынан және халық комедиясынан пайда болды.

Грек тарихшысы Плутархтың айтуы бойынша б.з.б 69 ж. e. Ұлы Патша Тигран II (б.з.д. 95-55 жж.) Үлкен Арменияның оңтүстік астанасы Тигранакертте Сирияның эллиндік амфитеатрларына ұқсас ғимарат салып, онда спектакльдер қойылды. Сондай-ақ, Тигранның ұлы, трагедиялардың авторы король Артавазд II (б.з.д. 56-34) Арменияның солтүстік астанасы Арташат қаласында эллиндік типтегі театр құрғаны белгілі (римдіктер оны «Арменияның Карфагені» деп атаған). Тарихи деректерге сүйенсек, мұнда трагедияшы Джейсон бастаған труппа өнер көрсеткен, атап айтқанда б.з.б. e. Еврипидтің «Бахха» трагедиясы ойналды. Біздің эрамызға дейінгі 1 ғасырдан бастап. e. көптеген тарихи фактілер жанрлары мен түрлері бойынша алуан түрлі армян кәсіби театрының өмір сүруінің сабақтастығын растайды. Мысалы, ежелгі Арменияның астанасы Армавирде грек авторларының немесе, мүмкін, армян патшасы Артавазд II-нің трагедияларынан үзінділер бар грек тіліндегі жазулар табылды.

Пантомима көне армян театрында дамыған. II ғасырдан бастап армяндық «вардзак» (пантомимист актриса) Назеник белгілі болды. II-III ғасырларда «Дзайнарку-Гусан» және «Вохбергу-Гусан» – армян трагедиялық актерлері грек және армян пьесаларын, ал IV ғасырдың ортасында Аршак II патша сарайында спектакльдер қойды.

Армян кеңес театры 1920-1991 жылдар

1920 жылы 5 мамырда азат етілген Бакуде «Шығыс театр студиясы» деген атпен армян студиясы құрылды, оны композитор және театр қайраткері А.С.Майлян басқарады. Студия театрының репертуарында А.М.Ширванзаде, Г.Ибсен, П.Джакометти шығармалары болды.

Бір айдан кейін Бакуде Армян мемлекеттік театры ашылды, оның бірінші спектаклі – А.М.Ширванзаденің «Намыс үшін» спектаклі 1920 жылы 20 маусымда көрсетілді.

1917-1920 жылдары сонша армян театрлары құрылды (Мәскеу, Киев, Харьков, Ростов-на-Дону, Астрахань, Екатеринодар, Армавир, Пятигорск және Кеңестік Ресейдің басқа қалаларында) Армян істері жөніндегі ұлттар комиссариаты мәдени-ағарту жұмысы бөлімі жанынан ашылған театр секциясынсыз енді басқармайды.

• 1922 жылы 25 қаңтарда Кеңестік Арменияның бірінші мемлекеттік драма театры ашылды.
• 1940 жылы жаңа А.Спендиарова Армян академиялық опера және балет театры.